Học sinh lớp 10 Trường THPT Marie Curie (TP.HCM) đến trường nghe phổ biến nội quy và chụp ảnh làm hồ sơ vào chiều 27-8 - Ảnh: T.T.D.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội, phó Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng) nói quan điểm này rất đáng chú ý, thể hiện nhận thức hoàn toàn mới, chưa từng có trong các nghị quyết trước đó.

Quan điểm thể hiện rõ sự nâng lên tầm mới, đưa nhận thức với GD-ĐT không chỉ là khẩu hiệu mà cần được hiện thực hóa bằng hành động cụ thể.

Xóa bỏ rào cản chi phí, tạo cơ hội bình đẳng cho mọi trẻ em

Đại biểu NGUYỄN THỊ VIỆT NGA

* Theo bà, thời gian tới cần làm gì, chuẩn bị nguồn lực thế nào để thể hiện rõ GD-ĐT sẽ quyết định tương lai dân tộc?

- Để thực hiện tốt quan điểm mới này, có ba nhóm nhiệm vụ trọng tâm cần được triển khai khẩn trương và hiệu quả.

Thứ nhất, với nguồn lực tài chính, cần ưu tiên ngân sách cho giáo dục, đồng thời huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, kết hợp giữa nguồn lực của Nhà nước với các nguồn xã hội hóa hợp pháp khác.

Nghị quyết nêu rất rõ dành cho giáo dục 20% tổng thu ngân sách.

Tuy nhiên, con số 20% này không đơn thuần là việc cấp cho ngành giáo dục số kinh phí ấy qua mỗi năm mà cần có sự tính toán tỉ mỉ của các cơ quan chức năng (Bộ Tài chính) về ngân sách dành cho giáo dục tổng hợp từ nhiều bộ ngành khác nhau, các chương trình mục tiêu quốc gia khác nhau.

Với nguồn lực quốc gia còn eo hẹp, cần sự tính toán thực sự sát đúng và phù hợp để những đầu tư vừa phát huy hiệu quả tối đa lại vừa tránh lãng phí.

Thứ hai, về nguồn lực con người. Cần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và giảng viên, có chính sách thu hút nhân tài, chuyên gia trong và ngoài nước một cách thực sự nổi trội, đủ sức hấp dẫn.

Có như thế mới nâng cao được chất lượng giáo dục như kỳ vọng. Không thể có một nền giáo dục phát triển nếu thiếu đi đội ngũ các nhà giáo, các chuyên gia giáo dục giỏi.

Thứ ba là về quản trị hệ thống. Phải đổi mới quản lý, minh bạch, lấy người học làm trung tâm. Đây là yếu tố thường ít được nhắc tới nhưng là một trong những yếu tố then chốt để chúng ta phát triển, đổi mới giáo dục trong thời kỳ khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ.

Học sinh khối 6 Trường THCS Gò Vấp (TP.HCM) hồ hởi bước vào ngôi trường mới - Ảnh: THANH HIỆP

Một bộ sách giáo khoa miễn phí: nhân văn và công bằng

* Một nội dung nhận được nhiều quan tâm, đó là trong nhiệm vụ - giải pháp nghị quyết đề cập việc bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất trong toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 sách giáo khoa cung cấp miễn phí cho tất cả học sinh. Bà nhìn nhận thế nào về nội dung này?

- Chủ trương cung cấp sách giáo khoa miễn phí cho tất cả học sinh vào năm 2030 là rất nhân văn, bảo đảm tính đồng bộ và công bằng trong tiếp cận giáo dục, giúp xóa bỏ rào cản chi phí, tạo cơ hội bình đẳng cho mọi trẻ em.

Để thực hiện, cần cơ chế sản xuất và in ấn tối ưu, ứng dụng công nghệ số để giảm giá thành; hệ thống phân phối công bằng; nguồn ngân sách hợp lý, kết hợp với xã hội hóa để bảo đảm bền vững tài chính.

Cũng để chủ trương về sách giáo khoa tại nghị quyết đi vào thực tiễn một cách hiệu quả, cần đặc biệt coi trọng một số nội dung.

Trong đó, quá trình biên soạn phải công khai minh bạch, có sự tham gia rộng rãi của các nhà khoa học, giáo viên và được phản biện xã hội đầy đủ. Điều này giúp bộ sách tránh được sai sót, bảo đảm tính khoa học và phù hợp thực tiễn.

Cùng với đó, cần xây dựng cơ chế thẩm định đánh giá độc lập và khách quan, tránh tình trạng hình thức hoặc "đóng khung" cứng nhắc. Việc thẩm định phải hướng tới chất lượng, không chỉ dừng ở việc "hợp thức hóa thủ tục".

Thứ nữa, khâu triển khai phải đồng bộ từ tập huấn đội ngũ giáo viên, bảo đảm cơ sở vật chất đến việc hỗ trợ các địa phương còn khó khăn. Có như vậy bộ sách mới thực sự đi vào cuộc sống, không gây thêm áp lực cho phụ huynh, học sinh và giáo viên.

Về lộ trình, cần thực hiện từng bước chắc chắn, có thí điểm và tổng kết rồi mới nhân rộng.

Còn về tiêu chí đánh giá, ngoài chất lượng tri thức, cần chú trọng đến tính phù hợp với năng lực tiếp thu của học sinh, tính khả thi trong giảng dạy và đặc biệt là mức độ đồng thuận xã hội. Khi đạt được các tiêu chí đó, bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ trở thành công cụ hữu hiệu góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đúng như tinh thần nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.

Giáo dục mầm non và phổ thông là "gốc rễ" của hệ thống giáo dục quốc dân

* Trong quan điểm chỉ đạo có nêu giáo dục mầm non, phổ thông là nền tảng hình thành nhân cách, phát triển phẩm chất và năng lực người học. Theo bà, ngành giáo dục cần thêm những giải pháp gì để thực hiện điều này?

- Giáo dục mầm non và phổ thông chính là "gốc rễ" của cả hệ thống giáo dục quốc dân.

Đây là giai đoạn không chỉ trang bị kiến thức mà quan trọng hơn là hình thành nhân cách, bồi dưỡng phẩm chất, rèn luyện kỹ năng sống, tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện của con người.

Để làm được điều này, ngành giáo dục cần đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục.

Theo đó, cần tiếp tục chuyển từ lối dạy học nặng về ghi nhớ sang dạy cách tư duy, cách giải quyết vấn đề.

Chương trình học phải gắn chặt với thực tiễn, giúp học sinh biết vận dụng kiến thức vào cuộc sống, đồng thời nuôi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, ý thức công dân và tinh thần hội nhập quốc tế.

Đồng thời đầu tư mạnh mẽ cho đội ngũ giáo viên và giáo viên mầm non, phổ thông phải thực sự được coi là lực lượng nòng cốt.

Ngoài nâng cao trình độ chuyên môn, chúng ta cần chú trọng bồi dưỡng kỹ năng sư phạm, kỹ năng tâm lý - giáo dục để họ có đủ khả năng nuôi dưỡng, dìu dắt học sinh từ những năm đầu đời.

Bên cạnh đó, phải có chính sách đãi ngộ thỏa đáng, đặc biệt là đối với giáo viên ở vùng sâu vùng xa, để họ yên tâm gắn bó với nghề.

Một giải pháp khác là tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình - xã hội. Việc hình thành nhân cách, phẩm chất của học sinh không thể chỉ giao cho nhà trường, mà cần sự đồng hành chặt chẽ của phụ huynh và xã hội.

Nhà trường cần thường xuyên trao đổi với cha mẹ học sinh, lắng nghe và phối hợp trong việc giáo dục con trẻ. Đồng thời, cộng đồng xã hội, đoàn thể cũng cần tham gia tạo môi trường lành mạnh và an toàn, giúp các em phát triển hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và tâm hồn.

Nếu làm được những điều này, giáo dục mầm non và phổ thông sẽ trở thành bệ phóng vững chắc để hình thành thế hệ công dân Việt Nam vừa có tri thức vừa có đạo đức, nhân cách và trách nhiệm xã hội.